Vertaalperikelen
- hoe consequent zijn de meeste Bijbelvertalingen?

André H. Roosma
3 oktober 2012

Psalm 135

Dit artikeltje begin ik met een citaat van de eerste drie verzen van de mooie Psalm 135. De Nederlandse versie is mijn vertaling. (Legt u uw favoriete vertaling er gerust eens naast. Een kleine test: zoals u ziet, is het begin van de verzen 1 en 3 identiek in de originele Hebreeuwse tekst; is dat in uw vertaling ook zo?)

Dat ik met deze verzen begin komt omdat me hier iets opviel toen ik er onlangs nog eens goed naar keek en wat over nadacht. Hieronder enkele observaties en vragen.

In de Hebreeuwse grondtekst van het Eerste Testament van de Bijbel staat de glorierijke Naam van God gewoon voluit geschreven: יהוה in het Aramees-Hebreeuw­se schrift van na de Babylonische ballingschap, of   in het oudere Paleo-Hebreeuws uit de tijd van de koningen, of    in het schrift uit de tijd van de aartsvaders, Mozes en Jozua.
Onderzoek¹ heeft aangetoond dat deze heerlijke Naam in het Hebreeuws oorspronkelijk uit vier klanken bestaat, ongeveer overeen­komend met onze I (of J), áH, U (uitgesproken als: oe) en áH. Een van de beste transliteraties van deze glorierijke Naam van God is dan ook: JAHUAH (of: IAHUAH). Om eraan te herinneren dat deze heerlijke Naam oorspronkelijk uit vier letters bestaat, kan men ook schrijven: JaHUaH (deze vorm kies ik meestal; alternatieven zijn: JAhUAh of IAUA).
De meeste Bijbelvertalingen vervangen deze glorierijke Naam echter door het woord HEERE, HEER of HERE. Dat is op zich vreemd, want geen enkele naam wordt bij verta­ling vervangen.
Men zegt dat te doen vanuit respect, mede omdat de joden deze heerlijke Naam te heilig vinden om te worden uitgesproken.²
Het getuigt echter niet van respect voor de Grote Auteur en Hoofdpersoon om eigenmachtig het Woord van God aan te passen.
Daarbij: wat zou de reactie van bijvoorbeeld de Rijksvoorlichtingsdienst zijn, als iemand voor zou stellen om de naam van hare majesteit koningin Beatrix voortaan te vervangen door DAME, dus te schrijven: hare majesteit koningin DAME, en haar mooie eigen naam verder maar te doen vergeten? Het zou respectloos gevonden worden! Toch is dat precies wat de Bijbelvertalers deden!

En nu het meest vreemde:
In het Hebreeuwse origineel van het Eerste Testament wordt vaak een korte versie van de glorierijke Naam van God gebruikt. Vergelijkbaar met hoe wij iemand die voluit Johannes heet ook wel aanspreken met de kortere naam Johan of Jan. Zo werd in de tijd van het Eerste Testament, met name in de tijd dat Israël al een koninkrijk was, de glorierijke Naam soms verkort tot יהו - JaHU (3 letters; uitspraak: Jahoe), of יה - JaH (2 letters). Een Hebreeuw­se tekst die we veel tegenkomen, met name in de Psalmen, is: הללו יה - hallelu JaH - letterlijk vertaald: Prijst (u) JaH!; dus een oproep naar alle toehoorders of lezers om JaHUaH te prijzen.
Hier zijn de vertalers - blijkbaar - ineens ál hun grote respect voor de glorierijke Naam van God verloren, want hoe wordt de heerlijke Naam יה - JaH uit dit korte zinnetje meestal vertaald? Met kortweg -ja als achtervoegsel!
Men laat het הללו - hallelu in feite onvertaald staan en koppelt er gewoon -ja achteraan alsof het een misschien wel mooie, maar inhoudelijk weinig zeggende klank is!...
Het ene moment is de glorierijke Naam van God - zo het heet - te heilig om te wor­den getrans­litereerd of uitgesproken, en het volgende moment wordt Hij met een kleine letter geschreven en als een weinig zeggend achtervoegsel ergens achteraan geplakt...???
Vergelijk dat iemand zou voorstellen om de naam van hare majesteit koningin Beatrix niet meer te gebruiken uit respect voor haar, maar wel een achtervoegsel -bea als verwijzing naar haar achter andere woorden te zetten...

Over het algemeen heb ik veel respect voor Bijbelvertalers, maar dit begrijp ik dus beslist niet!
Onder het mom van respect wordt hier de grote, glorierijke Naam van God – Die te prijzen is tot in eeuwigheid – in feite verdoezeld! Eerst door Hem te vervangen, zogenaamd omdat Hij te heilig is om te worden geschreven of uitgesproken, en ver­volgens wordt deze heilige Naam verkleind tot een onbetekenend achtervoeg­sel, geschreven met een kleine letter...
Bij mij gaat dat er beide niet in, en de combinatie vind ik totaal onbegrijpelijk!

Voetnoten

1

Voor meer achtergrond-informatie over de transliteratie van de glorierijke Naam van God vanuit de oude Hebreeuwse originelen zie: André H. Roosma, ‘De wonderbare en liefelijke Naam van de God Die er was, Die er is, en Die er zijn zal’ , uitgebreide Accede!/Hallelu-JaH! studie (meer dan 80 p.), juli 2009. Deze studie laat ook zien dat de soms voor de heerlijke Naam gebruikte transliteraties Jehovah en Jahweh (en varianten daarvan) op misverstanden berusten.

2

Een ander argument dat wel gebruikt wordt, is dat de juiste uitspraak van de glorierijke Naam van God niet meer bekend is. Mijn vraag daarbij is dan: hoeveel onderzoek is God en Zijn Naam waard? In mijn eigen onderzoek bleek dat er al veel onderzoek naar gedaan is en dat de onderzoeken die wat dieper groeven, allemaal op dezelfde uitspraak uitkwamen, en dat de onderzoeken die met andere suggesties kwamen, eenvoudig te weerleggen waren. Meer hierover in het document, genoemd in de vorige noot.

Tot Israël zei God dat ze de namen van andere goden (afgoden!) zelfs niet mochten noemen, om ze zo snel mogelijk te vergeten (Exodus 23: 13; Jozua 23: 6-8; vgl. Psalm 16: 4; Hosea 2:17; Zacharia 13: 2-3). Dit mochten ze echter nooit doen met Gods heerlijke Naam (Deutero­no­mium 12: 2-4). Hij mocht beslist niet worden teniet gedaan (Exodus 20: 7; Deutero­no­mium 5: 11) of verlaten (Jeremia 23: 23-27; vgl. 2 Kronieken 7: 22)!
Gods glorierijke Naam moest onder andere wél worden:

• gezocht (Psalm 105: 3; 2 Kronieken 11: 16; 15: 15),
• herinnerd en genoemd (Exodus 13: 3; Psalm 45: 18; 119: 55; 135: 13),
• aangeroepen en verkondigd (Genesis 4: 26; 12: 8; 13: 4; 21: 33; 25: 26; Deteronomium 28: 10; 2 Kronieken 14: 11; Psalm 34: 6; 102: 21; 105: 1; 116: 13, 17; 118: 5; Jeremia 33: 3, 16; Zefanja 3: 9),
• geprezen, bezongen en geloofd (Job 1: 21; Psalm 18: 50; 92: 2; 105: 3; 113: 1-3 (5x); 135: 1 (3x), 3; Psalm 148: 5, 13; Maleachi 2: 2)!

Een radikaal foutieve vertaling van teksten zoals Exodus 6: 2; Jesaja 42:8; Zefanja 3: 9; en vele anderen heeft miljoenen gelovigen misleid om te denken dat de titel HEER de juiste Naam van God is, en dit is ten koste gegaan van kennis over Zijn ware, dierbare en glorierijke Naam יהוה (eerder: resp.  ) - JaHUaH, en alle heerlijkheid en rijkdom in de betekenis van die grote Naam...

Wat betreft de uitspraak en transliteratie JaHUaH zij nog opgemerkt dat er reden is, aan te nemen dat de uitspraak van de glorierijke Naam van God in Israël in de loop van vele eeuwen een ontwikkeling doormaakte waarbij de eerste lettergreep steeds minder klemtoon kreeg, zodat de uitspraak van de heerlijke Naam ontwikkelde richting JeHUaH.
Ik merk verder op dat deze heerlijke Naam slechts één letter verschilt van de Hebreeuwse naam van Juda: יהודה - Jehudah (waarvan ook ons woord Jood).

Reacties

Het meest recent hiervoor gepubliceerde artikel was:
- Aah!, of: Whow! – je verwonderen en verheugen als essentiële vaar­dig­heid.

home

,  nieuws index

,  artikelen index